Thực chất của ‘ưu tiên, bất công’ trong tuyển sinh đại học Mỹ?

Một giáo sư nổi tiếng nói có "hệ thống tha hóa và không công bằng" trong cách tuyển sinh viên ở các đại học hàng đầu Hoa Kỳ.

Hallmark bỏ Lori Loughlin và Sephora loại con bà

Sao Hollywood, triệu phú và bê bối đưa con vào đại học Mỹ

Mỹ phá án 'hối lộ nhập học' ở các ĐH danh tiếng

Tiến sĩ người Anh Niall Ferguson, từng là giáo sư lịch sử ở Harvard 12 năm và hiện làm việc ở Trung tâm Hoover, Đại học Stanford, viết bình luận trên báo Anh The Times hôm 17/3.

Ông phát biểu trong bối cảnh FBI phanh phui một đường dây cha mẹ giàu có gian lận để con cái vào các trường đại học nổi tiếng ở Mỹ.

Ferguson viết: "Về nguyên tắc, người Mỹ tin vào chế độ hiền tài (meritocracy)."

Thế nhưng, ông nói "trên thực tế, người Mỹ chả hề tin vào chế độ hiền tài".

"Nhiều người Mỹ giàu có chả thấy có vấn đề gì về đặc quyền cha truyền con nối".

"Đồng thời, nhiều người Mỹ có học lại còn ủng hộ và thực thi phân biệt sắc tộc có hệ thống (systematic racial discrimination)".

Kết quả là theo tác giả, có một "hệ thống tha hóa (corrupt) và không công bằng (inequitable) về tuyển sinh sinh viên đại học ở các trường hàng đầu".

Sinh năm 1964 ở Scotland và nhận bằng tiến sĩ của Oxford năm 1989, Ferguson là một trong những tác giả nổi tiếng nhất tại Anh-Mỹ, từng dạy và làm việc ở các trường số một như Cambridge, Oxford, Harvard, LSE và nay là Stanford.

Từ 2004 đến 2016, ông là giáo sư lịch sử ở Harvard và đồng thời là giáo sư dạy kinh doanh ở Harvard Business School.

Tác giả kể "mất một thời gian, tôi mới hiểu ra hệ thống sau khi tôi chuyển từ môi trường đại học Anh sang Mỹ".

Ferguson bắt đầu sang Mỹ giảng dạy từ 2002.

"Tại Cambridge và Oxford, tôi trực tiếp tham gia việc chọn lựa sinh viên."

Ông Ferguson nói mục tiêu của ông khi đó là "chọn các sinh viên thông minh nhất, bất chấp mọi tiêu chí khác, và quan tâm chính của tôi là phân biệt những người thực sự thông minh và những người được rèn luyện kỹ".

Ferguson nói: "Harvard thì khác. Ban đầu, thật ngây thơ, tôi không hiểu vì sao một số đáng kể sinh viên mới của tôi lại học trường này, vì xem bài làm của họ, thì đời nào được phỏng vấn ở Oxford, chứ đừng mong vào học."

Ferguson cho hay người ta giải thích với ông rằng một số lượng sinh viên ở Harvard là "di sản" - được vào học vì cha mẹ là cựu sinh viên, đặc biệt là những người hào phóng. Một phần khác là những sinh viên hưởng lợi nhờ ưu tiên xã hội (affirmative action) hay nhờ chương trình thể thao.

Cũng trong bối cảnh dư luận quan tâm vụ bê bối tuyển sinh vừa bị FBI phát giác, một tác giả khác nhắc nhở rằng người giàu có và nổi tiếng ở Mỹ đã luôn có lợi thế trong việc tìm trường đại học cho con.

Daniel Golden là tác giả sách điều tra "The Price of Admission: How America's Ruling Class Buys Its Way into Elite Colleges — and Who Gets Left Outside the Gates".

Ông nhận giải Pulitzer năm 2004 cho loạt bài điều tra về cách sinh viên da trắng giàu có hưởng lợi thế nào trong việc xin vào đại học Mỹ.

Viết trên Boston Globe hôm 12/3, Golden nhắc rằng trong cuốn sách The Price of Admission in năm 2005, ông từng đề cập trường hợp một người được vào Harvard, dường như nhờ khoản tiền 2,5 triệu đóng góp của cha.

Người đó có tên Jared Kushner, nay là con rể tổng thống Mỹ Donald Trump.

Golden nói ưu tiên nổi tiếng nhất của các trường là dành cho con cái cựu sinh viên, "di sản", mà thường là da trắng và giàu có.

Ngoài ra, những người giàu có tuy không có cha mẹ từng học ở đại học mà họ muốn, cũng có lợi thế.

Daniel Golden, cũng trả lời trên tờ The New Yorker, nói thêm rằng ngày nay, số sinh viên "di sản" khó vào đại học hơn so với quá khứ, nhưng vẫn nắm lợi thế.

Ông giải thích "với một trường trong nhóm Ivy League, 20, 30 năm trước, họ có thể nhận hai phần ba số đơn từ nhóm di sản."

"Ngày nay họ có thể chỉ nhận một phần ba thôi."

"Nhưng đồng thời, tỉ lệ nhận vào học của các trường lại giảm đi, từ 20-25% của tổng số đơn xuống chỉ còn 5-10%. Thế nên xét về tỉ lệ, thì nhóm di sản có lợi thế hơn."

Ngoài ra, Golden chỉ ra các nguồn thu nhập của đại học Mỹ đã giảm hoặc dậm tại chỗ.

"Các đại học hiện phụ thuộc hơn vào các khoản đóng góp to, thường đi kèm theo là việc nhận học," Golden bình phẩm.